Każde urządzenie użytkowane przez człowieka musi mieć wykonane okresowe przeglądy. Ten obowiązek nie omija także różnego typu wind osobowych klasyfikowanych jako Urządzenia Transportu Bliskiego, czyli UTB. Od sprawnego funkcjonowania takiego dźwigu zależy bezpieczeństwo jego użytkowników. W porę wykryta usterka może uratować komuś zdrowie, a nawet życie. Można zapobiec tragedii, z tego powodu warto dbać o systematyczne wykonywanie przeglądów. Dźwigi jako urządzenia transportu bliskiego muszą być poddawane badaniom okresowym, eksploatacyjnym, ale także w miarę potrzeb powypadkowym lub poawaryjnym. Jeśli chodzi o tego typu urządzenia robienie okresowych przeglądów jest regulowane przez prawo, a dokładniej mówiąc rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego. Także Urząd Dozoru Technicznego uchwalił wytyczne, które zobowiązują właścicieli dźwigów osobowych do wykonywania regularnych badań technicznych. 

Bezpieczeństwo dźwigów UTB – regulacje prawne

Ocenia się, że w Polsce znajduje się około 100 tysięcy dźwigów osobowych. Niektóre z nich zostały zamontowane już po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, przez co są zgodne z najnowszymi przepisami bezpieczeństwa. Pomimo tego około połowa ich nie spełnia podstawowych norm bezpieczeństwa. Największym problemem są wieżowce wybudowane w latach 70, gdyż ich stan techniczny wymaga dużo remontów, a dźwigi osobowe nie są priorytetem. Właściciele tych budynków nie są chętni do wymiany wind, a swoje racje argumentują tym, że przecież funkcjonują one bezproblemowo od wielu lat. Z pewnością nie jest to rozsądne działanie jeśli chodzi o zdrowie i życie użytkowników. Stając naprzeciw temu zagadnieniu Minister Przedsiębiorczości i Technologii zmienił rozporządzenie w kwestii eksploatacji urządzeń podlegającym przepisom dozoru technicznego. Został nałożony obowiązek zlecania przeglądów technicznych aby ocenić stan funkcjonowania dźwigu. 

Dlaczego dźwigi jako urządzenia transportu bliskiego muszą posiadać resurs?

Zgodnie z definicją resurs jest okresem zdolności użytkowej, czyli inaczej mówiąc jest to obowiązkowy przegląd specjalny dźwigu, który ma pewną ważność. Po przekroczeniu określonego terminu trzeba kolejny raz zlecić wykonanie oceny stanu technicznego. W przypadku dźwigów właściwościami branymi pod uwagę są intensywność wykorzystania, oraz obciążenie jakim Poddaje się dźwig. Trzeba pamiętać, że resurs jest przeglądem specjalnym ,który musi być zrobiony przez odpowiedniego eksperta. Istotną kwestią jest także to, że taki dźwig jeździ się w szybie, który też musi być regularnie kontrolowany. Z tego powodu osoba, która będzie robiła resurs UTB powinna posiadać stosowne uprawnienia budowlane. Przegląd specjalny wind może być przeprowadzany przez przedstawiciela producenta, ale bezwzględnie musi on dysponować określonymi uprawnieniami. 

Co obejmuje przegląd specjalny dźwigu UTB?

To jak powinien wyglądać przegląd specjalny Urządzeń Transportu Bezpośredniego zawiera instrukcja producenta. Bywa, że w instrukcji nie ma takich danych, w takiej sytuacji należy kierować się odpowiednimi normami, specyfikacjami technicznymi, oraz obecną wiedzą techniczną. Istotne jest aby taki przegląd specjalny obejmował swoim zakresem najważniejsze podzespoły, które mają wpływają na bezawaryjne użytkowanie windy. O jakie dokładnie części chodzi? Są to przede wszystkim:

• cała konstrukcja nośna, czyli dokładniej mówiąc jest to szyb, rama kabiny, rama wciągarki, ale także prowadnice,
• mechanizm napędowy który składa się z liny, mocowania lin, i wciągarka,
• układ elektryczny – instalacja w szybie, aparatura odpowiadająca za sterowanie urządzeniem,
• układ hydrauliczny czyli przewody, siłowniki, a także agregat hydrauliczny
• odpowiadające za bezpieczną pracę dźwigu czyli np. system alarmowy.

Taki przegląd specjalny dźwigów UTB musi być zwieńczony wykonaniem odpowiedniego sprawozdania, w którym opisany jest wynik przeglądu, dane osób odpowiedzialnych, termin następnego przeglądu, a także kryteria oceny. 

Profilaktyka jako podstawa bezpieczeństwa dźwigów UTB

Jak w przypadku wielu sprzętów mechanicznych, tak również jeśli chodzi o dźwigi UTB bardzo ważna jest profilaktyka. Sporo awarii można wcześniej wykryć i naprawić, co zdecydowanie poprawi bezpieczeństwo takich urządzeń. Niestety, w przypadku wind z lat 70 problem jest poważniejszy, ponieważ takie pobieżne przeglądy mogą być niewystarczające i nie znajdą wszystkich usterek. Urząd Bezpieczeństwa Technicznego kontroluje stan techniczny w miarę możliwości likwidując pojawiające się usterki i wymieniając uszkodzone części. Niestety, jeśli chodzi o aparaturę sterową sytuacja może być znacznie trudniejsza. Zbudowana jest ona z podzespołów, których sprawność działania po 40 latach jest bardzo ograniczona. Jedynym rozwiązaniem zazwyczaj jest wymiana jej, co zapobiegnie niebezpiecznym wypadkom. 

Możliwe zagrożenia starych dźwigów  

Postęp techniczny jest bardzo duży, także jeśli chodzi o windy osobowe. Stare urządzenia znajdujące się w wieżowcach nie posiadają pewnych zabezpieczeń, które znajdują się w tych nowszych modelach. Trzeba pamiętać, że te starsze modele nie posiadają drzwi kabinowych. Ponadto taki dźwig nie ma zabezpieczeń przed nadmierną jazdą w górę, oraz właściwych zabezpieczeń przed niechcianymi ruchami kabiny. Co ważne brakuje tu także połączenia głosowego z serwisem, a także drzwi przystankowe nie mają kontroli zaryglowania. Są to braki których nie da się zupełnie zlikwidować.

Jedynym wyjściem jest wymiana całego dźwigu, ale jest to bardzo kosztowna inwestycja. Ważnym brakiem jest również mała dokładność jeśli chodzi o stawanie na przystankach. Zazwyczaj taka kabina niedokładnie trafia w poziom piętra i tworzy się stopień, który staje się kłopotliwy do pokonania szczególnie dla osób na wózkach inwalidzkich i starszych. Windy z lat 70 powinny być co jakiś czas naprawiane, a zniszczone części wymieniane, ale trzeba pamiętać, że nigdy nie będą one funkcjonowały tak jak nowe. Z tego powodu niezbędne jest regularne robienie przeglądów technicznych oraz stały kontakt z serwisem. Należy wówczas bezdyskusyjnie stosować się do zaleceń wydanych przez specjalistów. Oczywiście wraz z upływem lat tego typu problem będzie się nawarstwiał, dlatego w dłuższej perspektywie potrzebna będzie wymiana całego urządzenia.